ماه رمضان نهمين ماه از ماههای قمری و بهترين ماه سال است ، واژه رمضان از ريشه «رمض» و به معنای شدت تابش خورشيد بر سنگريزه است . می‌گويند چون به هنگام نامگذاری ماه های عربی، اين ماه در فصل گرمای تابستان قرار داشت، ماه «رمضان» ناميده شد، ولی از سوی ديگر، «رمضان » از اسماء الهی است. اين ماه ماه نزول قرآن و ماه خداوند است و شبهای قدر در آن قرار دارد . فضيلت ماه رمضان بسيار زياد و نامحدود است . بهترين فرصت برای به دست آوردن کمال و معنويت ؛ ماهی که می توان در آن به تقرب رسيد و حقايق را آنگونه که هست نظاره کرد.در اين ماه شريف ؛ روحانيت خاصی بر جسم و روح انسان حاکم است و آدم خاکی به واسطه تاثير اين حالات احساسی آسمانی دارد . رمضان ؛ ماه رحمت و غفران الهی است که دريای بيکران لطف و عنايت حضرت دوست در آن جوشش و تلاطم ديگری دارد .
رمضان فرصتی استثنايی است که لحظه لحظه آن را بايد قدر دانست .برای بهره مند شدن از فيوضات ماه ميهمانی خدا بايد يک برنامه عبادی روزانه برای خود ترسيم نماييم.در روايات اهل البيت عليهم السلام اين برنامه روزانه عبادی برای ما ترسيم شده است .
ماه مبارک رمضان را بايد گرامی داشت و قدر فرصت ايجاد شده برای ارتباط هر چه بيشتر با رب العالمين را دانست.اگر به فکر نباشيم اين اوقات شريف را از کف خواهيم داد.برای استفاده هر چه بيشتر از الطاف ويژه الهی در اين ماه شايسته است که از روز اول اين ماه شريف يک برنامه دقيق و حساب شده برای خود بريزيم .
پيامبر اعظم و فرزندان پاک و مطهرش دستورات و سفارش هايی برای بهره وری هر چه بيشتر از اين ماه دارند که می توان آن را در چهار بخش بيان نمود :
1 ـ دعا :
سيد بن طاووس از امام صادق و امام کاظم عليهم السلام روايت کرده است که فرمود: از اول ماه تا آخر ماه مبارک، بعد از هر فريضه اين دعا را بخوان :
اَللّهُمَّ ارْزُقْنی حَجَّ بَيْتِکَ الْحَرامِ فی عامی هذا وَ فی کُلِّ عامٍ ...
و همچنين بعد از هر فريضه اين دعا را بخوان :
يا عَلِيُّ يا عَظيمُ يا غَفُورُ يا رَحيمُ ...
شيخ کفعمی در مصباح و بلد الامين از حضرت رسول صلی الله عليه وآله نقل کرده اند که آن حضرت فرمود: هر کس اين دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجب بخواند، خداوند متعال گناهان او را می آمرزد :
اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ، ....
همچنين مرحوم شيخ کلينی در کتاب کافی از ابوبصير روايت کرده که امام صادق عليه السلام در ماه رمضان اين دعا(اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ) را می خواندند .
2 ـ تلاوت قرآن کريم
بهترين اعمال در شبها و روزهای ماه مبارک رمضان تلاوت قرآن است زيرا قرآن در ماه مبارک رمضان نازل شده است، در حديث آمده هر چيزی را بهاری است و بهار قرآن ماه رمضان است و در ماههای ديگر هر ماهی يک بار ختم قرآن سنت است و اقل آن هر شش روز است ولی در رمضان، هر سه روز يک ختم قرآن سنت است و اگر بتواند روزی يک قرآن ختم کند، خوب است .
3 ـ ذکر و استغفار
دعا و ذکر صلوات و استغفار از گناهان، در اين ماه بسيار تأکيد شده. و نيز گفتن کلمه لا اِلهَ إِلّا اللّه .
در روايتی می خوانيم: وقتی ماه مبارک رمضان داخل می شد امام زين العابدين عليه السلام جز به دعا و تسبيح و استغفار و تکبير، سخن نمی گفت .
4 ـ نماز
1) مستحب است در هر شب از ماه رمضان دو رکعت نماز خوانده شود به اين نحو که در هر رکعت بعد از حمد سوره توحيد را سه مرتبه بخواند و پس از سلام نماز بگويد :
سُبْحانَ مَنْ هُوَ حَفيظٌ لا يَغْفُلُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ رَحيمٌ لا يَعْجَلُ، سُبْحانَ مَنْ هُوَ قائِمٌ لا يَسْهُو، سُبْحانَ مَنْ هُوَ دائِمٌ لا يَلْهُو. سپس هفت مرتبه تسبيحات اربعه و بعد بگويد: سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ، يا عَظيمُ اِغْفِرْ لِيَ الذَّنْبَ الْعَظيمَ . در پايان نيز ده مرتبه صلوات بفرستد بر پيغمبر و آل او .
روايت شده کسی که اين دو رکعت نماز را بجا آورد خداوند متعال گناهان زيادی را از او بيامرزد .
2) در روايتی از امام صادق عليه السلام آمده است که هر کس در هر شب از ماه رمضان، سوره فتح را در نماز مستحب بخواند، در آن سال از بلاها محفوظ می ماند .
3) بجا آوردن هزار رکعت نماز در طول شبهای ماه رمضان .
درباره کيفيت بجا آوردن آن روايات مختلف است ولی آنچه در روايت «علی بن مهران » از امام جواد عليه السلام نقل شده و گروه کثيری از بزرگان آن را پذيرفته اند چنين است :
در دهه اول و دوم ماه مبارک رمضان، در هر شبی بيست رکعت نماز خوانده شود (هر دو رکعت به يک سلام) به اين نحو که هر شب، هشت رکعتِ آن بعد از نماز مغرب و دوازده رکعت آن، بعد از نماز عشا و در دهه آخر، در هر شبی سی رکعت خوانده شود، هشت رکعت بعد از مغرب و بيست و دو رکعت، بعد از نماز عشا، که در مجموع هفتصد رکعت می شود و باقيمانده آن که سيصد رکعت است در شبهای قدر خوانده شود، يعنی در شب نوزدهم صد رکعت ( به اضافه بيست رکعتی که قبلاً می خواند) و در شب بيست و يکم صد رکعت (به اضافه سی رکعت) و در شب بيست و دوم نيز صد رکعت (به علاوه سی رکعت) که مجموعاً هزار رکعت می شود .
4) به هنگام افطار، صدقه دهد و روزه داران را افطار دهد هر چند در صورت عدم توانايی، به تعدادی خرما يا جرعه ای آب باشد، افطار دادن از مستحبات بسيار مۆکد است که سزاوار است مۆمنان آن را فراموش نکنند .
از رسول خدا صلی الله عليه و آله نقل شده است که هر کس در ماه رمضان، مۆمن روزه داری را افطار دهد، پاداش آزاد کردن بنده مۆمنی را دارد و سبب آمرزش گناهان او می شود .
وقتی که اصحاب پرسيدند، توانِ چنين کاری نداريم، فرمود: آن کس که توان ندارد، مقداری شير يا قدری آب و يا تعدادی خرما هم بدهد، خداوند به او چنين پاداشی را عطا می کند .